gubernaculum

gŭbernācŭlum ( poet. contr. gŭ-bernāclum, Lucr. 4, 904; Verg. A. 5, 176; 859; 6, 349 al.), i, n. [guberno], a helm, rudder (cf. clavus).

I.

Lit.:

hominis, non sapientis inventa sunt navigia, additis a tergo gubernaculis, quae huc atque illuc cursum navigii torqueant: exemplum a piscibus tractum, qui cauda reguntur, etc.,

Sen. Ep. 90; cf.:

piscium meatus gubernaculi modo regunt (caudae),

Plin. 11, 50, 111, § 264:

ut cruribus velut gubernaculis demissis cursum dirigeret,

Front. 3, 13, 6:

hic ille naufragus ad gubernaculum accessit, et navi, quoad potuit, est opitulatus,

Cic. Inv. 2, 51, 154:

ipse gubernaclo rector subit, ipse magister,

Verg. A. 5, 176.—

II.

Transf., guidance, direction; esp. of the state, government (usually in plur.):

clavum tanti imperii tenere et gubernacula rei publicae tractare,

Cic. Sest. 9, 20; cf.:

qui ad gubernacula rei publicae sedere debebant,

id. Rosc. Am. 18, 51:

repelli a gubernaculis civitatum,

id. de Or. 1, 11, 46:

recedere a gubernaculis,

id. Fam. 16, 27, 1:

ad gubernacula rei publicae accedere,

Liv. 4, 3, 17: quis ad gubernacula sedeat summa cura [p. 831] providendum, id. 24, 8, 13:

abicere gubernacula imperii,

Val. Max. 7, 6, 1:

transferre ad aliquem fortunarum suarum gubernacula,

Nazar. Pan. Const. 27, 2:

temperare gubernacula vitae,

Plin. 11, 37, 88, § 219.—In sing.:

(rare) exercitus non habilis gubernaculo,

Vell. 2, 113, 2:

gubernaculum rei publicae tenere,

Lact. 1, 1, 14.